Sinds 2011 zijn de RIZIV-uitgaven voor ziekte-uitkeringen gestegen van 5,4 tot 6,8 miljard euro. Dat is een stijging met 25% in vier jaar tijd. Tussen 2009 tot 2013 is het aantal arbeidsongeschikten dat kampt met psychische stoornissen toegenomen met eenzelfde percentage tot 104.291. De invaliditeit door ziekten van het bewegingsstelsel en het bindweefsel – zoals rugaandoeningen en reuma – namen in diezelfde periode toe met bijna 20%, tot 17.797.

Het is hoog tijd dat we deze maatschappelijk én economisch nadelige ontwikkeling tegengaan. Het is aangewezen daarbij oog te hebben voor de noden van ondernemingen. Opdat grote ondernemingen, KMO’s en zelfstandigen hun als gevolg van de regeringsmaatregelen verbeterde competitiviteit kunnen benutten, moeten we hun de kans geven om hun productie goed af te stemmen op de vraag. Werknemers in rendabele ondernemingen beleven genoegen aan hun werk. Herstructureringen en jobonzekerheid vormen met 72% de grootste oorzaak voor stress op het werk.

“Panta Rhei”, alles beweegt. Die 2.500 jaar oude uitspraak van Heraclitus is vandaag nog actueel. Het klimaat verandert. De wereld verandert. De wereldeconomie verandert. Dat veroorzaakt onzekerheid, angst zelfs, schrik voor wat verandering brengt. Vooruitgang is weggelegd voor wie er in slaagt zich tijdig aan te passen aan nieuwe omstandigheden en noden. De behoefte aan flexibiliteit stuit op scepsis. Dat zou terecht zijn als flexibiliteit een eenrichtingsverkeer is. Maar dat hoeft het helemaal niet te zijn. Dat mag het niet zijn. Flexibiliteit is het gevolg van een modernisering van de arbeidsregelgeving die een win-win is voor werknemers en werkgevers: meer mogelijkheden om privé en werk in evenwicht te brengen voor de werknemer, meer kansen om alert in te spelen op verwachtingen van de markt voor de werkgever. We kunnen de werkgelegenheid aanvuren door arbeidsduur, arbeidsrelaties en arbeidsposten te moderniseren. Tegelijk moeten we, uiteraard zekerheden inbouwen voor werkgever en werknemer. We moeten dit debat ten gronde voeren in functie van het verduurzamen van onze welvaart, ons sociaal weefsel en dus ons welzijn. In eerste instantie focussen we op de volgende 4 pistes:

1.       cao 104. Deze relatief jonge cao van de NAR biedt een kader voor ondernemingen die een leeftijdsbewust personeelsbeleid willen voeren. Er zijn goede praktijkvoorbeelden. Toch blijft dit instrument onderbenut. . Nochtans laat de cao een aanpak op maat toe t. En dat is precies de aanpak die we nastreven: de aanpak van werk op maat. Dit betekent sociale dialoog en een soepel kader zonder extra rapportageverplichtingen. We gaan na hoe we de aanpak die in cao 104 vervat zit, kunnen versterken.

2.       De loopbaanrekening en het loopbaansparen. Deze maatregel staat in het regeerakkoord. Het instrument geeft werknemers en ambtenaren zicht op hun rechten op tijdskrediet en loopbaanonderbreking. Maar meer nog laat het instrument toe om soepeler én transparanter om te gaan met bestaande rechten. De werknemer kan een beperkt aantal dagen opsparen, waaronder extralegale vakantiedagen. Werknemer en werkgever kunnen dan onderling overeenkomen om tijdelijk wat minder dagen op te nemen en op een later moment net meer.

3.       De strijd tegen stress en burn-out, en sectorale preventieplannen. Behalve jobonzekerheid en herstructureringen, zijn de belangrijkste oorzaken van stress op het werk een teveel aan werk, onaanvaardbaar en grensoverschrijdend gedrag zoals pesten, een gebrek aan steun van oversten en collega’s, een gebrek aan duidelijkheid over rollen en verantwoordelijkheden, en een gebrek aan jobautonomie.

Sectorale preventieplannen hebben, zeker voor de klassieke arbeidsveiligheid, een toegevoegde waarde. De sociale partners en de inspectie leggen er samen de prioriteiten in vast. De inspectie tegen een aanvaardbare prijs en op maat van de noden van henzelf en hun werknemers. Kort op de bal spelen is essentieel om te vermijden dat werknemers voor lange tijd of zelfs definitief afhaken.

4.       Tot slot is er de factor tijd. Voor werknemers, ambtenaren en zelfstandigen is ‘tijd’ -de grootste stressfactor. Hoe krijg ik het allemaal gecombineerd? Hoe combineer ik een intensieve baan met de zorg voor het gezin. Het leiden van een onderneming met een sociaal leven. Een druk leven als zelfstandige met zorgtaken buiten het gezin. Uiteraard maakt eenieder zijn eigen levenskeuzes. Toch moeten we ervoor zorgen dat de regels, en zeker de arbeidsduurregels, aangepast zijn aan de behoeften van de mens en niet omgekeerd.

Dit debat overstijgt het debat over werkbaar werk. We moeten de tijd nemen om de verzuchtingen van beide partijen te bestuderen. Maar dàt we moeten handelen, is duidelijk. Het mag frappant heten dat glijdende werktijden vandaag niet mogelijk zijn; dat ze alleen maar gedoogd worden. Het is dus hoog tijd om daar pragmatisch verandering in te brengen.

Ik hoop dat we samen een moderne, eenvoudige en transparante aanpak aanpak kunnen ontwikkelen die van werkbaar werk een begrip maakt met een herkenbare, heilzame en eenduidige betekenis.